sarma

"Jonge theatermakers. Hun eigen verhaal" is een reeks portretten van vier jonge theatergezelschappen, die op het offside-plateau "Jongejannen" van het Theaterfestival te zien zijn. Met talrijke andere nieuwkomers roeren zij zich in de marge. "Wie zijn zij?", "wat hebben zij in hùn mars?", "wat zijn hùn kopzorgen?" TRISTERO, de bekendste groep onder hen, dient in een eerste aflevering van repliek.

Barbara Van Lindt, Peter Vandenbempt en Paul Bogaert vormen samen het theatergezelschap TRISTERO, een regisseurloos collectief met een fijne neus voor onvoorspelbare teksten. Door de ene geprezen om hun eigenzinnige dramaturgische behandeling van ondermeer Im Dickicht der Städte van Brecht, The American Dream van Albee en teksten van de Franse Nathalie Sarraute. Door de andere dan weer verguisd als intellectualisten. En hoe zien zij zichzelf? "We maken "geestig" theater; theater dat de geest prikkelt én desondanks, of precies daarom, amusant is".

Het begon allemaal aan de universiteit in Leuven, waar ze met zijn drieën de opleiding Theaterwetenschap volgden. Via de produktie die het departement jaarlijks met zijn studenten - onder begeleiding van een gastregisseur - opzet, konden ze voor het eerst meemaken hoe een dramaturgisch voorbereidingsproces kan resulteren in een voorstelling. Een geslaagde dan nog wel.

Vandenbempt en Van Lindt bleven samenwerken. Eerst nog in breder groepsverband in "Pouf", een voorstelling op basis van teksten van Marivaux die in het verlengde van de Theaterwetenschappenproduktie "Nee, gewoon Marivaux" lag, maar daar al evenzeer los van stond, want ondersteund door het Stuc. Daarna als duo in "Mag ik binnenkomen", een intieme en sobere voorstelling naar verhalen van Barthelme. Niet lang daarna kwamen ze, met Paul Bogaert, voor het eerst als TRISTERO naar buiten - met een bewerking van Im Dickicht der Städte: Garga Shlink.

Paul Bogaert: "De opmerking dat er tegenwoordig zoveel groepjes bestaan omdat acteurs niet voldoende kunnen doorstromen naar de bestaande gezelschappen, is in ons geval irrelevant. Omdat wij immers geen acteursopleiding hebben, kan er van doorstroming hoegenaamd geen sprake zijn. Daarom: nee, we zijn geen groep uit gebrek aan een lucratiever alternatief binnen het gevestigde circuit. Maar: omdat we geloven in verscheidenheid, dat er diverse benaderingen bestaan van het fenomeen theater, en dat die evenwaardig zijn, in de mate dat ze boeiend zijn."

Barbara Van Lindt: "De reacties op Garga Shlink waren positief. Wat zich ondermeer op termijn vertaald heeft in de uitnodiging van het Stuc om een jaar in Het Atelier te werken. Een luxesituatie, want het Stuc voorziet in logistieke en administratieve en technische en financiële en morele steun. Als je ziet hoe andere jonge groepen jaren werken in benepen omstandigheden, hoe ze moeten bedelen om een beetje aandacht...

"Toch zijn er mensen die ons niet au sérieux nemen. Ze komen naar een voorstelling en struikelen over hoe we onze "r" uitspreken, en hebben plots geen oog meer voor de rest. Als ze dan ook al te weten komen dat we geen acteursopleiding hebben gehad, is het hek van de dam: voor hen zijn we amateurs, punt uit. En dit terwijl wij ons afzetten tegen de idee dat een acteersopleiding een conditio sine qua non is om überhaupt op een zinvolle manier op de planken te staan."

Artistiek profiel

Een terugkerend verwijt in de debatten over de nieuwe golf jonge theatergezelschappen is dat het hen aan artistiek profiel mangelt. Gaat TRISTERO akkoord? Vandenbempt: "Het klopt dat de groepen sàmen geen gemeenschappelijk profiel hebben - maar dat had de vorige generatie ook niet, net zo min als de opkomende theatermakers in het begin van de jaren tachtig op voorhand elk voor zich een artistiek project of zo vastlegden."

Paul Bogaert: "Een profiel leg je niet vooraf vast - of het werkt verengend. Een profiel detecteer je uit de som van voorstellingen die je maakt. Bij ons is de constante niet wat wij ons opleggen te realiseren, maar de zoektocht naar realisatie zelf.

En toch. Van Lindt vindt dat TRISTERO als dramaturgengezelschap, zoals ze zelf de groep etiketteert, wel degelijk een eigen stem heeft. "We zijn geen dramaturgen bij een gezelschap, maar vormen er als dramaturgen zelf een. Een groot verschil: precies omdat wijzelf de confrontatie met de scène moeten aangaan, is de dramaturgie voortdurend op het spel betrokken. Op de vormgeving, op de theatrale resonantie van iets, op de spitsheid van de humor - bij ons van geen gering belang, enzovoort."

"Die dramaturgie sijpelt verder binnen in onze speelstijl, waarbij we heel goed weten, maar vaak niet menen wat we zeggen," vallen Vandenbempt en Bogaert haar bij. Van Lindt: "We leggen in ons spel de contradicties van de tekst of van een personage bloot; als ik de moeder in Sarraute speel, dan sta ik niet achter wat zij zegt."

Voor de laatste voorstelling "Sarraute" werd speladvies bij Marlies Heuer van Theater Carroussel ingewonnen. "Verhelderend," vinden ze. "Voor herhaling vatbaar, àls we geld vinden." De toekomst van TRISTERO ziet er na het witte broodsjaar in Het Atelier van het Stuc echter zwart uit. Wordt hun projectsubsidieaanvraag niet aanvaard, dan is het enkel behelpen met subsidie, maximaal 300.000 frank, van de VGC (Vlaamse Gemeenschapscommisie).

"In theorie kunnen we over drie jaar structureel erkend worden, maar die kans is klein. De boel staat op springen, de druk op de ketel is groter dan ooit. Een generatie dreigt uit de boot te vallen. En voor ieder die er toch nog bijkomt, moet een ander sneuvelen." En voor de rest? "Van Lindt: "Hopen dat de raad zijn normen, geënt op een vorige generatie, niet verabsoluteert, maar openstaat voor de verscheidenheid waarvan wij een exponent zijn." Vandenbempt:" Ondertussen moet de RVA zijn beleid ten opzichte van werklozen die gratis werken aanpassen. Want nu krijg je enkel uitkering als je op je gat blijft zitten."

TRISTERO speelt "Sarraute" op zondag 4 september in de Zwarte Zaal in deSingel, om 20 uur, en op in Stuc. "Garga Shlink in volle bezetting" gaat in première op 12 oktober in de Beursschouwburg, en speelt daar nog op 13, 14 en 15 oktober. In december ensceneert TRISTERO "Hyperventilatie", een nieuwe tekst van Bart Meuleman. Plannen om met andere spelers/groepen, ondermeer De Roovers, te spelen staan op stapel.