Een hemel vol herfst
Laurie Anderson met 'The End of the Moon' op Poesiefestival Berlin
Op een dag belde de Nasa op of ze niet hun eerste artist-in-residence wilde worden. Weer zo’n vervelende fan die een diepe gedachte probeerde te ontlokken? De Amerikaanse performance- en mediakunstenares Laurie Anderson, van zowat alle cultuurmarkten thuis, laat zich niet snel meer verbazen. Maar de spoken word performance The End of the Moon is inderdaad een verslag van een jaar artistiek onderzoek tussen spitstechnologen en wetenschappers, aanvoerders van de ruimterace. De fascinatie die van de ruimte uitgaat is aanleiding voor een poëtische en kritische blik op de hedendaagse Amerikaanse cultuur. Tussen kaarsen en enkele spots vertelt Anderson verhalen, speelt altviool en elektronica.
De residentie begon met een accident van formaat toen het ruimteveer Columbia in stukken en brokken uiteenspatte bij zijn lancering. En dan nog telt enkel de blik op de toekomst, op een droomwereld die geen aantasting verdraagt. De beelden van de Hubble-telescoop worden gretig bijgekleurd in lichtblauw en roze. Argeloze Amerikaanse kinderen worden naar school gestuurd met de boodschap dat ze ‘winnaars’ zijn. Anderson vraagt haar landgenoten wie hen geleerd heeft wat schoonheid is. Waarom moet alles per se rijmen of symmetrisch zijn?
Het universum van Anderson zelf zit daarentegen vol gaten. Een dierenhol, een luchtgaatje, een gat in de lucht, een krater in New York na 9/11. Gaten waarin je je afvraagt waar je in godsnaam terecht bent gekomen. Gaten in de taal. In The End of the Moon staan niet de muziek of de media centraal, wel het woord. Een mix van verhalen en anekdotes, maar ook filosofische gedachten en veel losse flarden. Voor ze hun clou prijsgeven vallen de verhalen van Anderson weer uit elkaar, haar voorstelling leeft van de opschorting, de suspens, de vraag, de verwondering en de twijfel. Gaten worden plekken voor rouwarbeid en troost.
“Wie heeft jou geleerd wat schoonheid is?” Anderson gaat wandelen met haar hond en komt terecht in een vervelende Duitse tv-show. Ze omarmt met humor het alledaagse maar laat ook haar verbeelding de vrije loop op zoek naar gewichtloosheid. Wat een schitterende dansvoorstellingen zouden er daarboven niet kunnen plaatsvinden, of balspelen waarbij het er niet langer toe doet wanneer de bal neerkomt?
Anderson laveert ongedwonngen maar met zorgvuldige formuleringen door haar verhalenparcours. Vanuit kleinigheden trekt ze talrijke registers open, van beschouwingen over taal en schoonheid over dromen tot een scherpzinnige kijk op wetenschap en cultuur in haar eigen land. Zo kleurt in The End of the Moon het firmament, zij het met ruimte voor verlies en geschiedenis, als “een hemel vol herfst.”