Lichte gedachte-experimenten
Ivana Müller met ‘How heavy are my thoughts’ in STUK
Omtrent het gewicht van de ziel zijn in het verleden interessante experimenten en debatten gevoerd, maar hoe zwaar wegen onze gedachten eigenlijk? Of nog: als we rondlopen met zware gedachten, weegt ons hoofd dan ook daadwerkelijk meer? Die even bizarre als fascinerende vraag is uitgangspunt van de ludieke performance How heavy are my thoughts van de Kroatisch-Nederlandse kunstenares Ivana Müller. Het klassieke auditorium in het Leuvense STUK bood een geknipt kader voor een onderzoek naar het denken en zijn fysieke manifestaties.
How heavy are my thoughts is vormelijk gesproken een lecture demonstration, een geënsceneerde lezing dus. Dat is niet enkel een genre in opmars, maar ook een vorm die toelaat specifieke registers te bespelen: de verhouding van denken en communicatie, de aura van wetenschappelijk onderzoek. De Brit Bill Aitchison presenteert in een powerpointpresentatie een reeks documenten van Müllers queeste. In de voorstelling heet Ivana Müller kortweg I.M., lees: I am. Met die knipoog naar het "cogito, ergo sum" van filosoof René Descartes vangt een reeks experimenten en gesprekken met wetenschappers aan. De vraagstelling geraakt zo verknoopt met de omzwervingen van I.M., alsook met de betrokkenheid van Aitchison daarin.
Hoewel de experimenten soms absurd aandoen, behandelt I.M. ze met een zeker sérieux: How heavy are my thoughts is een grootschalige onderneming waarin metaforen letterlijk worden genomen. Stel dat objecten gedachten bevatten, zouden die dan misschien in de ruimte blijven hangen als we die voorwerpen verwijderen? En zijn mensen ontvankelijk voor die gedachten? In eenzelfde trant legt I.M. haar hoofd op een weegschaal, laat haar brein scannen, tracht lichte en zware gedachten te scheiden met behulp van een trampoline, of gooit zich zelfs in de vodka. Dat alles nauwkeurig geobserveerd en gedocumenteerd. Ook de geïnterviewde wetenschappers gaan een behoorlijk eind mee, zoals fysicus Prof. F. Siemsen, die al snel een oplossing vindt in Einsteins relativiteitsformule. Als met ons denken en hersenactiviteit de energie in het brein toeneemt, dan moet ook de massa stijgen. Klopt als een bus, niet?
How heavy are my thoughts is niet enkel lichtvoetig en scherpzinnig, maar als voorstelling ook zeer nauwkeurig geformuleerd en in hoge mate zelfreflexief. Voor het doorgeven van gedachten is er een medium nodig, maar wat met het denken zelf? Geen betere plaats om de inbedding van het denken in ruimte en tijd te onderzoeken dan het theater. Dat lokaliseren van het denken, in het lichaam, in een narratief verband, in een bredere context: is dat geen choreografie? Müller neemt hier overigens graag een loopje met het debat over ‘conceptuele dans’. Bij aanvang verontschuldigt Aitchison de afwezige Müller, waardoor de ‘dansvoorstelling’ dus inderhaast nog werd ingeruild voor een lezing. Welja, als I.M. in cartesiaanse trant aanwezig is bij haar eigen gedachten, kan ze dan tegelijkertijd in het theater aanwezig zijn?