Lichamen als filter van verhalen
Europese première van Akram Khans ‘MA’in Vooruit
Zo’n twee jaar na Kaash heeft de Brits-Bengaalse danser en choreograaf Akram Khan een nieuwe groepscreatie klaar. In MA neemt de klassieke Indische dansvorm kathak een centrale plaats in, zowel de bewegingstaal als het verhalende aspect ervan. Op de virtuositeit van de dansers staat alvast geen maat, de precisie en zeggingskracht waarmee ze hun bewegingen neerzetten is verbluffend. Het weefsel van verhalen komt echter nauwelijks van de grond en in zijn aanspraken het over de wereld te hebben is MA ronduit naïef.
Een voor een of in kleine formaties nemen de dansers het speelvlak in, hun figuren vertrekken vanuit de romp, betrekken via snelle draaibewegingen de ruimte, stollen kortstondig in nauwkeurig gearticuleerde armbewegingen, om tenslotte een eindpunt te vinden in twee handen die om mekaar wentelen of in een vingermotiefje. De variaties hierop zijn veelvuldig, de geometrische kathak blijkt een goede filter voor persoonlijke herinneringen van de dansers, die zich het bewegingssysteem omgekeerd ook treffend weten toe te eigenen. Enkele groepssekwensen moeten nog wat aan precisie winnen – en vragen ook om een grotere bühne dan die van Vooruit om te kunnen ademen.
Kathak is ook een totale kunstvorm, waarin verhalen verteld worden in een intieme verhouding met ritmische muziek, en de rollen van dansers, vertellers en muzikanten deels door elkaar lopen. Op dat punt werkt MA minder goed, is het een erg artificiële adaptatie waarin de live muziek (zang, cello, mrudangam en andere percussie) soms naar de kitsch neigt en de gezongen passages geen fundamentele impact op het bewegingsmateriaal hebben. Hoewel niet als melodie, als beeld laten de verhalen wel sporen na: dansers bedekken elkaars oren en mond, verhinderen het luisteren en spreken. Of neem het beeld van een danser die ondersteboven hangt: dat verwijst naar een verhaal van de jonge Khan die in een boom ging hangen, zodat moeilijke vragen waar hij geen blijf mee wist of waarop zijn moeder een antwoord weigerde zijn hoofd konden verlaten.
Helpen verhalen ons om de wereld beter te begrijpen? Een klassiek thema, waar Khan aan het einde zelfs even ironisch mee omgaat. Een vrouw die geen kinderen kan krijgen gaat te rade bij God, maar heeft uiteindelijk geen boodschap aan de allegorieën waarin hij spreekt. Haar buurvrouw vindt het wel een mooi verhaal, minstens om de manier waarop het zich laat vertellen, inclusief schijnbaar onbelangrijke details. Maar verder is MA allesbehalve reflexief in zijn gebruik van taal en opbouw. De apotheose waarbij Armstrongs ‘What a Wonderful World’ weerklinkt terwijl lichamen in het duister over de vloer kronkelen doet daarom ook ronduit belachelijk aan.