sarma

Dit is de originele versie van de recensie die in enigszins aangepaste versie in De Morgen verscheen.

Het is paradoxaal om BIG 2nd episode (show/business) van het Frans-Oostenrijkse collectief Superamas een meesterwerk te noemen, precies omdat het zo hard uitschreeuwt: “Meisterwerke? Schluss damit!” Als collectief gelooft Superamas immers niet in auteurschap en originaliteit, wel in onderzoek en productie. In BIG 2 transporteren ze elementen uit de populaire cultuur naar het theater, naar de ‘hoge’ kunst, om ze grondig te analyseren en een vernuftig spel te spelen met de verlangens en weerstand van de kunstkijker. Zelfs het kritische utopisme waar die laatste zich zo graag mee identificeert, wordt samen met de huiskamermoraal begraven. Dat kan cynisch klinken, post-ideologische gekte is het niet, eerder een lucide blik op de westerse cultuur. Bovendien krijgt dat alles vorm als een soap: virtuoos entertainment dat de kijker verleidt tot een lach en een traan, en hem confronteert met torenhoge, volstrekt onhandelbare ironie.

Het vertrekpunt is een eenvoudig scenario: twee frisgeschoren kerels in hawaihemden lopen een stewardess tegen het lijf in een cosmeticashop en geraken aan de praat over aftershave en lingerie. Die scène wordt meermaals hernomen met kleine toevoegingen en accentverschuivingen, zodat we achter en onder het beeld kunnen kijken, maar ook de herhaling zelf betekenisvol wordt. Het hele gebeuren is opgebouwd uit citaten, de stemmen van de drie personages zijn gedubd. Dat zegt een en ander over onze basisconditie: we hebben het tijdperk der technische reproduceerbaarheid volledig verinwendigd. Als je meent in het hoofd van de vrouw te kunnen kijken, slaat een ontroerend moment om in schoolmeisjesverdriet dat recht uit een film komt. Ook de mannen testen hun vermogen tot imitatie, met een stevige tongkus die herinnert aan de stunt van Madonna en Britney waar iedereen de mond vol van heeft. Met plezier surft Superamas doorheen een voorgeschreven cultuur, totdat ze als een volstrekt leeg gebaar kan verschijnen.

Door zijn technische perfectie kan BIG 2 inderdaad concurreren met de showbizz, en drijft het ook de betekenis van een object dat al te schoon is op de spits. Elk detail is onderhevig aan eenzelfde verlangenseconomie en lokt een broeierige verwarring uit. Superamas weet zo ook te sleutelen aan hiërarchie: actrice Elisa Bunereau is ook in het echte leven stewardess en verschijnt hier dus als een readymade. Als commentator wordt elders cinemapaus Jean-Luc Godard opgevoerd, die enkel wat over auto’s en vrouwenjagen te melden heeft. De moraal van het verhaal wordt vlotjes verzeept door het opeenstapelen van scènes, lichamen, videobeelden, geluid en licht.

Wat daarin eveneens zichtbaar wordt is het hele productieproces. Ooit een kritische strategie, is ook dat principe onderhevig aan vermarkting: ‘the making of’ is vandaag even populair als de videoclip zelf. Hoe positioneert Superamas overigens zichzelf in dit gladde universum waar geen verborgen waarheden meer zijn? Als een brand, een entertainment industrie, want overeenkomstig de titel denkt Superamas inderdaad groot. In die hoedanigheid ontmoeten ze ook John Fosse, general manager van Rolls Royce die vijfduizend ontslagen in de luchtvaartsector doorslikt met een enkele slok whisky. Politieke onverschilligheid en persoonlijk genot verklonteren vervolgens in een scenario dat zowel kan eindigen met een geweldadige aanslag als met een verkwikkende blowjob. Alle andere opties behoren tot het pathetische domein van de liefdadigheid – ook dat is een citaat.

BIG 2 is een gelaagd en complex werkstuk, helder in zijn opbouw, maar het laat je achter met een hoop vragen. Onhandelbaar is het door de verlangensthematiek en de ironie, die een sterk besef van grenzen met zich brengt, maar een stellingname en een blik op de toekomst lijkt uit te sluiten. We spelen het spel immers mee, we kunnen er niet buiten gaan staan, en stiekem genieten we ervan. Zo betrapt Superamas de kijker op brutale wijze in zijn fantasma’s en tart ook diens kritische vermogen. Meesterwerk of niet, BIG 2 mag niet ongezien blijven, precies omdat het verre van onschadelijk is.