sarma

Marc Vanrunxt is een kunstenaar van de eeuwige comeback. Hoewel hij behoort tot de eerste lichting hedendaagse choreografen in ons land, geniet hij de laatste jaren een erg bescheiden zichtbaarheid. Zijn mystiek getinte werk en voorliefde voor camp zijn namelijk niet aan iedereen besteed. Toch gaat Vanrunxt naarstig door met het uitdiepen van zijn favoriete thema’s, om af en toe met een meesterwerk uit te pakken. Unspeakable is er zo een: op muziek van Morton Feldman leidt de Brussels-Amerikaanse danseres Kitty Kortes Lynch ons doorheen een universum van een beklemmende schoonheid.

Leidraad is de opera Neither die de minimalist Morton Feldman in 1977 componeerde op een gedicht van Samuel Beckett. Op geregelde tijdstippen gaat het licht uit, zodat je als toeschouwer de ruimte krijgt te luisteren en meegezogen te worden in dat complexe, spookachtige klanklandschap.

De bewegingen van Kortes Lynch zijn sober, strak en plechtstatig. Alsof ze een voorgeschreven code uitvoert, buigt ze met geheven armen of schrijdt achterwaarts in een boog. Of ze loopt richting publiek om plots als versteend stil te staan. Verscheidene herhalingen van deze parcours bevestigen de vormelijke strakheid van de choreografie, die draait rond eenvoudige contrasten. Ontdaan van narrativiteit, heeft het abstracte spel in Unspeakable inderdaad iets van een operaregie.

Niet enkel de bewegingen lijken te verstarren, het hele visuele kader van Unspeakable is opgevat als een soort maskerade. Het eerste wat Kortes Lynch doet als ze in haar lange zwarte jurk het speelvlak betreedt, is lange witleren handschoenen aantrekken die zelfs haar ellebogen bedekken. De scenografie van Koenraad Dedobbeleer bestaat uit een grote plastic cocon die de hele bühne omspant. Tussen de tonen van Feldman weerklinkt halfweg Dusty Springfield, ook een koningin van de maskerade: “Quiet please, there is a lady on stage”.

Stuk voor stuk zijn het vleesgeworden metaforen voor het contrast tussen een innerlijk leven en de buitenwereld. Ze verhelderen een spanning waar Beckett over spreekt, tussen binnen en buiten, self en unself. Het is de muziek die een zwevende tussenzone creëert, die elders ook visueel wordt opgeroepen. In contrast met de duisternis doet een enkel flikkerlicht een mobiele sculptuur oplichten, weerkaatst in de plastic folie en laat lichtvlekken achter op het netvlies.

Het lichaam en de gevoelswereld van Kortes Lynch verdwijnen in deze starre, verstilde wereld. Unspeakable lijkt verstoken van drama en is tegelijk beklemmend: de dans en het leven houden zich voortdurend elders op dan de scenische actie. Aan het einde danst Kortes Lynch in een lichte, transparante jurk en een masker. Het lijkt wel een opvoering met een dodenmasker, dat leven ingeblazen wordt en de gelaatstrekken van de danseres zichtbaar te maakt. Maar tegelijk die adem afsnijdt en Kortes Lynch letterlijk verstikt. Een kortstondig moment van doordringing van een vormenspel dat oneindig veel te schoon is voor dit leven. Over mystiek gesproken.

Door zichzelf als performer terug te trekken, komt de kern van Vanrunxts werk enkel scherper tot uiting. Zijn hand is tastbaar in de consistentie waarmee hij doorheen samenwerking met andere kunstenaars alle scenische elementen met elkaar verbindt en laat spreken. Dat maakt van Unspeakable zijn beste werk in jaren.