Lichtbreking door het lichaam
Nieuw werk van Alexander Baervoets en Katrien Van Aerschot op Spectra van de dans
Lichtbreking door een prisma levert een kleurenspectrum op. Het festival ‘Spectra van de dans’, vorige week in CC Maasmechelen, gebruikte dat als metaforische noemer om enkele voorstellingen en installaties te groeperen. Lichtbron is de werkelijkheid, van het flauwe schijnsel van de buis in onze huiskamer tot de verblindende waarheid. Prisma zijn dan diverse media als video. Of het lichaam, dat sporen transformeert en nieuwe betekenissen aan het licht brengt.
In de nieuwe solo Op begane grond van de jonge choreografe Katrien Van Aerschot, bekend van haar samenwerkingen met Baervoets, speelt het lichtontwerp van Hans Meijer een centrale rol. Met een stok wandelt Van Aerschot traag door een grote witte ruimte waarin licht aanvankelijk de enige oriëntatiebron lijkt. Het licht bepaalt het ruimtelijke traject, maar werpt Van Aerschot ook terug op zichzelf, als ze letterlijk met haar schaduw tracht samen te vallen. Ze komt zichzelf tegen in waanbeelden, slaat angstig met de stok om zich heen. Elders brengt een sluimerende seksualiteit haar lichaam in herinnering in deze ijle wereld, sporen die even snel weer vervagen. In Op begane grond zoekt Van Aerschot naar een eigen choreografische logica, maar die is al te hermetisch.
In samenwerking met videokunstenaar Alexis Destoop creëerde choreograaf Alexander Baervoets de video-installatie Ecce. Als in een laat-middeleeuwse triptiek poseren een naakte man en vrouw op twee panelen, het middelste paneel blijft zwart. Er iets aan de hand met de fysiologie van hun naakte lichamen. De ademhaling doet nerveus aan, het spannen van spieren lijkt een anatomische hypercorrectie die zich meet met de zwaartekracht. Niet enkel is een immer overvloedige lichaamsactiviteit tastbaar aan de oppervlakte, de lichamen gedragen zich dermate frenetiek dat ze controle lijken te verliezen, ondanks de gestileerde pose. Deze lichamen zijn tegelijk hyperrealistisch en kwestbaar.
De beelden kwamen tot stand via een speciaal procédé: de dansers voerden een kwartdraai vertraagd uit, waarna de video-opname ervan zeven maal kunstmatig werd versneld met een computer, tot de normale snelheid. De neutrale camera maakt elk detail zichtbaar, ongeacht de hiërarchie en de betekenissen die ons kijken gewoonlijk aan een lichaam toekent. Zo wordt de afstandelijke blik van de camera ingeruild voor een geaffecteerd kijken, alsof het beeld een membraan is dat gedurig wordt aangeraakt. De computerbewerking vergroot dat effect nog uit, zodat de zinderende lichamen de blik van de toeschouwer tarten.
Verrassing was Schäme dich, het nieuwe duet van Baervoets en Heike Langsdorf – onder meer bekend als danseres bij Fabre. In een eigentijds formeel expressionisme wordt de man-vrouwverhouding uit het klassieke duet hier op ontstellende wijze onttakeld. Schäme dich kent een palindroomstructuur, waarin halverwege een rollenspel driemaal wordt opgevoerd. Het gaat om een goedkoop en pathetisch stukje theater dat gebracht wordt als de eerste de beste soap. Man en vrouw praten hier naast elkaar door, en bovendien zijn ze gekleed in drag. Dat motief van de omkering schraagt overigens de hele compositie van het stuk. Tweedeling, tegenstelling en symmetrie, inwisseling van posities, van horizontaal en verticaal. De banaliteit van het toneeltje contrasteert hevig met de strakke choreografie van voordien, maar de betekenis ligt in dezelfde lijn: de verhouding tussen de mannelijke en vrouwelijke performer lost zich niet op volgens onze verwachtingspatronen, lost zich überhaupt niet op.
De codes van klassieke dans en televisie dragen nog een motief aan, namelijk hun canonieke herhaling. In se is elke aflevering van een tv-soap inwisselbaar, waardoor ze bezwaarlijk als model voor een betekenisvolle intermenselijke relatie kan fungeren. Die gedachte wordt ook letterlijk aan het lichaam teruggegeven: met volgehouden herhaling werpen de dansers zich tegen een verticale matras aan. Dat brute fysieke moment schort de herhaling op, maar zwengelt ook het verlangen naar dat moment aan. Het is haast obsceen in zijn betekenisloze motoriek. Losgekoppeld van gebruikelijke kijkcodes beland je als toeschouwer in een soort voyeurisme, verwarrend maar betekenisvol.