sarma

Kiezen wat je wil zien

Ballett Frankfurt toert opnieuw na financiële crisis

(tijd) - Het dansgezelschap 'Ballett Frankfurt' toert opnieuw en doet Antwerpen aan met de voorstelling 'Kammer/Kammer'. Niet lang geleden pakten zich nochtans donkere wolken samen boven 'Ballett Frankfurt'. Hoewel het gezelschap van William Forsythe tot de wereldtop behoort, zegde de stad Frankfurt haar subsidie-engagement op. Niet alleen een nijpend geldgebrek, maar ook onvrede over Forsythes artistieke koers schenen een rol te spelen. Ondertussen lijkt het geschil min of meer bijgelegd.

Om ballet zoals te voorzien en te verwachten was moet je inderdaad niet bij Forsythe komen. Recente werken als 'Endless House' of 'Kammer/Kammer' verstoren de kijkrelatie tussen publiek en podium bijvoorbeeld grondig. In dat laatste stuk onttrekken verrolbare schermen het podiumgebeuren deels aan het gezicht. Dat geldt vooral de dans zelf, die zich dan nog afspeelt op een matrassenvloer. De schermen bakenen ook voor dansers-acteurs Dana Caspersen en Anthony Rizzi een kamer af. Daar brengen zij elk een tekst over een onvervulde homosexuele liefde. Een live filmopname lijmt de verspreide brokstukken van dit werk toch weer aan elkaar, maar wijzigt ook de betekenis ervan. 'Zoals het podium het toneel is van het reële, van wat ongrijpbaar is, zo zijn de videobeelden van Philip Bussmann het rijk van de imaginaire verleiding', noteerde de Duitse criticus Gerald Siegmund in 'Ballett/Tanz'.

Dana Caspersen, actrice en danseres maar bovendien ook medechoreograaf van Forsythe, licht de opzet van dit merkwaardige stuk toe.

De verstoring van de gewone kijkrelatie tussen publiek en podium dient een gelijkaardig doel in 'Endless House' en 'Kammer/Kammer', zegtCasperen: 'Tussen beide voorstellingen bestaat een zekere continuïteit. In 'Endless House' kon je het gebeuren niet overschouwen omdat het over een te groot oppervlak verspreid was. De kijker werd zo verplicht om zich door de ruimte te bewegen om de verschillende scènes te kunnen zien. Hij besliste echter wel zelf welke route hij nam. In 'Kammer/Kammer' kan je wel het hele stuk volgen, maar delen van het podium en de actie zijn niet rechtstreeks, maar enkel via het oog van de camera te zien. Vergelijk het met 'live film': de ruimte boven de kijkers is gevuld met plasmaschermen waarop het stuk zich ontvouwt. Zowel de zichtbare als de onzichtbare actie worden onmiddellijk en intiem weergegeven, verborgen kamers worden blootgesteld, zichtbare kamers veranderd. De kijker moet kiezen tussen het scherm of de live actie. In beide stukken is er dus een ogenblik waarop de kijker moet beslissen wat hij zal volgen. Nochtans zou ik dat niet als een verstoring beschouwen, maar als een typisch menselijke ervaring. We kiezen wat we zien. We zien enkel wat zich in ons blikveld bevindt en op die manier zijn we ook geneigd de werkelijkheid in stukjes op te delen.'

Animaal

Wat is het verband tussen haar acteerwerk en de dans? Caspersen: 'Mijn tekst is een fragment uit 'My life as Catherine Deneuve; irony is not enough', een essay van de dichteres Anne Carson. Mijn personage maakt steeds nieuwe voorstellingen van zichzelf. Haar zelfbeeld wijzigt met de gebeurtenissen mee. Maar zoals de tekst zegt: het lichaam houdt stand. Het is onmiskenbaar ook een animale aanwezigheid. Door de dans geeft het lichaam zich in dit stuk rekenschap van de intiemste beweging van het hart. Het registreert het innerlijke dat we aan het gezicht willen onttrekken. Dans en woord kan je beide als gedragspatronen beschouwen. In die zin zie ik een gelijkenis tussen dansen en spreken: je duikt in de structuur van een tekst zoals je in de ruimtelijke structuur van een choreografie duikt. Beide zijn op voorhand gegeven, maar worden slechts een eenheid, een geheel als ze binnen een zeker tijdsverloop door het lichaam passeren.'

Dit structuur van dit werk lijkt wantrouwen tegenover de betrouwbaarheid van beelden uit te drukken. Uit de teksten blijkt ook teleurstelling over het beeld of idee dat we 'liefde' heten. Caspersen: 'Bill Forsythes werk is vaak gekenschetst als een vorm van deconstructie of zelfs destructie. Ik zie het eerder als een erkenning van de complexiteit en onvastheid van systemen en vormen, van de menselijke geest. Het gaat niet over wantrouwen tegenover het beeld of de liefde, maar over de wens om de wisselvalligheid te zien en te ervaren die verscholen zit achter de starheid van onze beeldvorming en concepten. Bills werk stelt vaak de vraag: 'wat kan dit ook nog zijn?' Hij beschouwt bijvoorbeeld het balletsysteem, met zijn ingewikkelde relaties tussen een vernuftige stel componenten, en vraagt zich dan af wat er zou gebeuren als je de verhoudingen daartussen zou wijzigen. Of eerder, hoe kan het ene voor het andere staan? In het algemeen denk ik dat ons werk minder met deconstructie of destructie dan met vertaling en verschuiving te maken heeft. Het vraagt zich af wat er aan het woord is. En welk medium zich het best leent om dat te verwoorden.'

Pieter T'JONCK

'Kammer/Kammer', vanaf za. 15 mei in De Singel.Er zijn nog plaatsen op zo. 16 en ma. 17 mei om 20u. Inlichtingen: tel. 03/248.28.28 of www.desingel.be .