Geesten in het hinterland van het onbenoembare
Unspeakable & I ♥ Kitty Kortes Lynch van Marc Vanrunxt
GEESTEN IN HET HINTERLAND VAN HET ONBENOEMBARE
Unspeakable & I ♥ Kitty Kortes Lynch van Marc Vanrunxt
In 1976 ontmoet de Amerikaanse componist Morton Feldman de Ierse schrijver en dichter Samuel Beckett in het Schillertheater te Berlijn. Beide modernistische kunstenaars vinden elkaar in hun afkeer voor traditionele opera – een gezamenlijke afkeer die een jaar later resulteert in de (anti)opera Neither, op muziek van Feldman met een libretto van Beckett. Een goede vijfentwintig jaar later werkt Antwerps choreograaf Marc Vanrunxt na Antimaterie (1999) voor de tweede maal met de opera Neither, ditmaal in zijn meest recente voostelling Unspeakable: een solo voor Kitty Kortes Lynch.
Een andere grote inspiratiebron in het oeuvre van Marc Vanrunxt zijn de werken van de symbolistische beeldend kunstenaar Fernand Khnopff (1858-1921). Deze symbolistische invloed blijkt meteen uit de eerste frasen die de toeschouwer van Unspeakable ziet: Kitty Kortes Lynch verschijnt op het speelvlak, gekleed in een zwarte jurk van Martin Margiela. Ze stapt naar voren en trekt een paar lange witte leren handschoenen aan, die haar armen tot aan de ellebogen verhullen. Een beeld dat letterlijk uit een van de schilderijen van Khnopff lijkt weggerukt. Haar armen boven het hoofd geheven, begint ze in haar handen te klappen. Ze reciteert de tekst van Neither, die halverwege wordt overstemd door de operaversie van Feldman die invalt. Plots gaat het licht uit. Minutenlang blijft het donker. De toeschouwers blijven achter in een zwart gat, zonder enig besef van tijd en ruimte. Wanneer het licht terug aangaat zien we Kitty Kortes Lynch nog steeds vooraan de scène, maar ditmaal met haar kleed tot boven de enkels opgeheven. Langzaam schrijdt ze achteruit, om daarna pijlsnel op de toeschouwer af te schieten.
Unspeakable balanceert tussen de extremen van het bekende & het onbekende, het zichtbare & het onzichtbare, licht & donker. Zich van alle details bewust heeft Marc Vanrunxt een Hinterland voor Kitty Kortes Lynch gecreëerd, een tussengebied tussen realiteit en schijnwerkelijkheid waar de dingen niet zijn wat ze zijn; dit alles stevig ingesnoerd in het decor dat bestaat uit een groene plastic doek die het speelvlak en zijwanden bekleedt. Een decor dat bijdraagt aan de reeds erg spookachtige sfeer van muziek en tekst. Lynch waart in frasen twee en drie als een geest over de scène rond. Het enige houvast die het publiek hier geboden wordt is de numerieke opeenvolging van frasen die Lynch op haar vingers toont. Deze scène bereikt een hoogtepunt wanneer Lynch zich op het speelvlak neervlijt en, over Feldmans opera Burt Bacharachs “I don’t know what to do with myself” zingt.
Frase vier is het vervormde spiegelbeeld van de openingsscène: Kitty Kortes Lynch staat ditmaal met opgeheven armen achteraan de scène, waar ze Becketts Neither voordraagt: “To and fro in shadows / from inner to outer shadow / from impenetrable self to impenetrable unself by way of neither …” Daarna klapt ze in haar handen, haar armen nog steeds boven haar hoofd. Opnieuw gaat het licht uit en wordt het publiek minutenlang in het donker aan zijn lot overgelaten. Op het moment dat het licht terug aangaat zien we een verstoring van het eerste beeld dat we van Unspeakable te zien kregen. Kitty Kortes Lynch komt opnieuw op vanuit de duisternis, ditmaal echter in een witte jurk. Voor de tweede maal trekt ze de lange witte leren handschoenen aan terwijl ze naar de rand van de scène toe beweegt. De belangrijkste vervorming is echter het gelaat van Lynch. Waar zich in de eerste sequens nog haar gezicht bevond treffen we nu een doodsmasker aan, een wassen afgietsel van haar gelaat, zoals dat vroeger werd gemaakt van net overleden personen. De reeds spookachtige sfeer wordt nu nog beklemmender, zeker wanneer Lynch tijdens haar erg intense exorcisme moeilijkheden met ademen krijgt en je haar onder haar doodsmasker duidelijk naar verse lucht hoort snakken.
Na exact een uur eindigt Unspeakable, samen met de partituur van Feldmans treurmuziek. Het einde van een voorstelling die je als toeschouwer verlaat met een gevoel dat je niet onder woorden kan brengen. Na afloop wordt de film I ♥ Kitty Kortes Lynch getoond in première, een korte dansvideo die vorig jaar tijdens het werkproces werd opgenomen tijdens de expositie van Fernand Khnopff in Bozar. I ♥ Kitty Kortes Lynch verhoudt zich tot Unspeakable als een procédé dat Khnopff erg vaak in zijn oeuvre toepaste: hij hoogde kwaliteitsfoto’s van zijn eigen werk op met pastel of kleurpotlood om deze dan net als te originelen signeren. I ♥ Kitty Kortes Lynch is een vervormde neerslag van Unspeakable die de toeschouwer andere invalshoeken op de originele voorstelling biedt, andere aanzetten tot interpretatie. De essentie blijft echter steeds bewaard: het niemandsland van wat niet benoemd of uitgesproken kan worden. Hieraan ontleent Vanrunxt zijn verwantschap met kunstenaars als Morton Feldman, Samuel Beckett en Fernand Khnopff: allemaal drukken zij zich uit via een zwijgende kunst als antidotum tegen de realiteit, die een doorgang vormt naar een wereld tussen materiele werkelijkheid & het onbestaande, tussen zijn & niet-zijn, self & unself. Het door geesten bevolkte hinterland van het onuitspreekbare: Unspeakable.
Een andere grote inspiratiebron in het oeuvre van Marc Vanrunxt zijn de werken van de symbolistische beeldend kunstenaar Fernand Khnopff (1858-1921). Deze symbolistische invloed blijkt meteen uit de eerste frasen die de toeschouwer van Unspeakable ziet: Kitty Kortes Lynch verschijnt op het speelvlak, gekleed in een zwarte jurk van Martin Margiela. Ze stapt naar voren en trekt een paar lange witte leren handschoenen aan, die haar armen tot aan de ellebogen verhullen. Een beeld dat letterlijk uit een van de schilderijen van Khnopff lijkt weggerukt. Haar armen boven het hoofd geheven, begint ze in haar handen te klappen. Ze reciteert de tekst van Neither, die halverwege wordt overstemd door de operaversie van Feldman die invalt. Plots gaat het licht uit. Minutenlang blijft het donker. De toeschouwers blijven achter in een zwart gat, zonder enig besef van tijd en ruimte. Wanneer het licht terug aangaat zien we Kitty Kortes Lynch nog steeds vooraan de scène, maar ditmaal met haar kleed tot boven de enkels opgeheven. Langzaam schrijdt ze achteruit, om daarna pijlsnel op de toeschouwer af te schieten.
Unspeakable balanceert tussen de extremen van het bekende & het onbekende, het zichtbare & het onzichtbare, licht & donker. Zich van alle details bewust heeft Marc Vanrunxt een Hinterland voor Kitty Kortes Lynch gecreëerd, een tussengebied tussen realiteit en schijnwerkelijkheid waar de dingen niet zijn wat ze zijn; dit alles stevig ingesnoerd in het decor dat bestaat uit een groene plastic doek die het speelvlak en zijwanden bekleedt. Een decor dat bijdraagt aan de reeds erg spookachtige sfeer van muziek en tekst. Lynch waart in frasen twee en drie als een geest over de scène rond. Het enige houvast die het publiek hier geboden wordt is de numerieke opeenvolging van frasen die Lynch op haar vingers toont. Deze scène bereikt een hoogtepunt wanneer Lynch zich op het speelvlak neervlijt en, over Feldmans opera Burt Bacharachs “I don’t know what to do with myself” zingt.
Frase vier is het vervormde spiegelbeeld van de openingsscène: Kitty Kortes Lynch staat ditmaal met opgeheven armen achteraan de scène, waar ze Becketts Neither voordraagt: “To and fro in shadows / from inner to outer shadow / from impenetrable self to impenetrable unself by way of neither …” Daarna klapt ze in haar handen, haar armen nog steeds boven haar hoofd. Opnieuw gaat het licht uit en wordt het publiek minutenlang in het donker aan zijn lot overgelaten. Op het moment dat het licht terug aangaat zien we een verstoring van het eerste beeld dat we van Unspeakable te zien kregen. Kitty Kortes Lynch komt opnieuw op vanuit de duisternis, ditmaal echter in een witte jurk. Voor de tweede maal trekt ze de lange witte leren handschoenen aan terwijl ze naar de rand van de scène toe beweegt. De belangrijkste vervorming is echter het gelaat van Lynch. Waar zich in de eerste sequens nog haar gezicht bevond treffen we nu een doodsmasker aan, een wassen afgietsel van haar gelaat, zoals dat vroeger werd gemaakt van net overleden personen. De reeds spookachtige sfeer wordt nu nog beklemmender, zeker wanneer Lynch tijdens haar erg intense exorcisme moeilijkheden met ademen krijgt en je haar onder haar doodsmasker duidelijk naar verse lucht hoort snakken.
Na exact een uur eindigt Unspeakable, samen met de partituur van Feldmans treurmuziek. Het einde van een voorstelling die je als toeschouwer verlaat met een gevoel dat je niet onder woorden kan brengen. Na afloop wordt de film I ♥ Kitty Kortes Lynch getoond in première, een korte dansvideo die vorig jaar tijdens het werkproces werd opgenomen tijdens de expositie van Fernand Khnopff in Bozar. I ♥ Kitty Kortes Lynch verhoudt zich tot Unspeakable als een procédé dat Khnopff erg vaak in zijn oeuvre toepaste: hij hoogde kwaliteitsfoto’s van zijn eigen werk op met pastel of kleurpotlood om deze dan net als te originelen signeren. I ♥ Kitty Kortes Lynch is een vervormde neerslag van Unspeakable die de toeschouwer andere invalshoeken op de originele voorstelling biedt, andere aanzetten tot interpretatie. De essentie blijft echter steeds bewaard: het niemandsland van wat niet benoemd of uitgesproken kan worden. Hieraan ontleent Vanrunxt zijn verwantschap met kunstenaars als Morton Feldman, Samuel Beckett en Fernand Khnopff: allemaal drukken zij zich uit via een zwijgende kunst als antidotum tegen de realiteit, die een doorgang vormt naar een wereld tussen materiele werkelijkheid & het onbestaande, tussen zijn & niet-zijn, self & unself. Het door geesten bevolkte hinterland van het onuitspreekbare: Unspeakable.