sarma

In een neutrale witte ruimte voeren drie Japanse meisjes in witte jurken een reeks handelingen op voor een publiek. Het lijkt wel de voorstelling van een catalogus, waarin de attributen en houdingen voortdurend wisselen: de vrouwen dragen achtereenvolgens pointes, naaldhakken, sportieve laarsjes, een clownsneus of varkensoren en zoeken daar passend gedrag bij. Soms verschijnen ze in vol ornaat: in kimono om een Japanse begroeting te brengen, met een onvermijdelijke camera, of uitgedost voor een heuse klompendans.

Aan een hoog tempo volgt de ene scène na de andere in een strakke nevenschikking, tot elk gebaar volstrekt inwisselbaar lijkt. Is dit de opmaat tot een apocalyptisch scenario van een vergevorderde globalisering, die elke culturele specificiteit heeft uitgewist en communicatie onmogelijk maakt? Of een experiment om taal, gedragscodes en sociale omgang opnieuw uit te vinden in het theater?

De Nederlandse regisseur Sanne van Rijn stelt zich in Vormsnoei in ieder geval vragen bij de manier waarop we onszelf en de omringende werkelijkheid voortdurend vormgeven. Haar Japanse performers zijn daarbij verdwaald in een theater, als het ware lost in translation. Hoe kunnen ze hier een voorstelling en een zinvolle communicatie opbouwen met gebaren, handelingen en culturele clichés die volstrekt losgeslagen zijn van hun context?

Wat volgt is een groteske choreografie waarin elk detail eigenzinnig is, de performers lijken in zichzelf opgesloten omdat de betekenis van hun handelingen hen ontgaat. Dat volgehouden gestuntel is nu eens speels en verbeeldingsrijk, dan weer bevreemdend serieus, soms hilarisch. Alsof ze de taal opnieuw moeten uitvinden, bootsen ze dieren na of maken een schaduwspel, als schilderingen op een rotswand. Dan weer vergissen ze zich van logo, verwarren Coca-cola met VHS of Unesco. Een kruisteken verschijnt op een vreemd moment en een buiging heeft al helemaal niets meer met theater te maken. En dan zijn er nog een hoop bewegingen en poses die compleet nonsensikaal zijn, de hele communicatiechaos rekken en op de spits drijven. “Are you still with us?”, zo klinkt het.

Door een gedurfde casting, een spitsvondige inzet van haar materiaal en een combinatie van choreografie en improvisatie weet Sanne van Rijn het genre van het fysieke theater radicaal te benutten. Met Vormsnoei heeft ze best een uitdagende voorstelling gemaakt, rijk aan vorm, betekenis en verbeelding.